Kruidige boeken

Kruidenboeken zijn meer dan boeken over kruiden. Ze hebben ook historische en filosofische betekenis, ze weerspiegelen de tijd waarin ze geschreven zijn, de houding van de mensen tegenover natuur, gezondheid, geneeskunde en religie. Dikwijls hebben ze ook een kunstige waarde. Hier een impressie van boeiende boeken uit mijn eigen collectie. Boeken die soms wel en soms niet meer in de handel verkrijgbaar zijn, maar die eventueel ook in te kijken zijn bij de herboristenvereniging. Naast de klassieke kruidenboeken, zoals er hier een aantal kort besproken worden, wil ik vooral ook een aantal aanverwante boeken bespreken. Boeken die de planten en de hele natuur op een meer filosofische, spirituele of creatieve manier bekijken en ons zo een veelzijdige kijk geven op de relatie plant en mens. Een vorm van spirituele ecologie.

Een willekeurige kruidenboekenselectie.

• Aromatologie. Enz Margrit.Joy Verlag 2001. Das Wissen um die Heilkräfte der ätherischen Öle. Gekocht juni 2002 in Bellegarde van Margrit Enz zelf. Een hedendaags boekje over het gebruik van etherische olie in de aromatherapie.
• Culpeper’s Complete Herbal. Uitg. Foulsham. Een pocketuitgave van het historisch kruidenboek uit de 17de eeuw. Gekocht december 1985 Breda.
• Culpeper’s Medicine. Graeme Tobyn. Element Books 1997. A practice of Western holistic medicine. Tobyn laat zien dat ook Europa een holistische traditie heeft. Hfdst 1. A student of physics and astrology: the life and death of Nicholas Culpeper 1616 – 1654. Hfdst. 2. (a)The seven natural things and the constitutional basis of medecine. (b) The preservation of health and the prevention of disease: the six non-natural things.
• Das grosse Kräuterheilbuch. Pfarrer Künzle. Walter Verlag 24ste druk 1974. Eerste druk 1945. Ratgeber für gesunde und kranke Tage. Durchgesehen und ergänzt von Dr. med. R. Weiss. Standaardwerk uit de religieuze kruidengeneeskunde en dan nog aangepast door de vader van de moderne fytotherapie Dr.Weiss. Citaat Künzle über Augenstärkung ‘Der gütige Schöpfer hat dafür verschiedene Kräuter erschaffen, so u.a. den Augentrost und die Weinraute. Man bereitet aus diesen Kräutern ein Augenbad und wascht damit das offene Auge 2 – 3 mal täglich’.
• Des Hommes et des plantes. Claire Bonelle. Ed. parc naturel du Vercors 1993. Usages traditionnels des plantes dans le Vercors, d’après un travail de recherche réalisé par Jean-claude Noallet. Liqueur de gentiane et soupe de plantain, matelas de feuilles de hêtre et balai de buis. Wat gebruikten de geïsoleerde bergbewoners in de 19de eeuw om zichzelf, hun koeien en hun geiten te verzorgen en te genezen? Gekocht in Die 1998.
• Des Kaisers Apotheke. Edoardo Fazzioli. Bechtermunz 2000. Der altchinesische Kunst mit Pflanzen zu heilen. Ben Cao aus der fruhen 16. Jahrhundert. Mooi afbeeldingen van traditionele Chinese planten.
• Flore magique et astrologique de l’Antiquité. Guy Ducourthial. Ed. Belin 2003. L’auteur a lu et relu des textes grecs et latins de Theophraste, Dioscoride ou Pline l’Ancien, mais surtout des bribes peu connu de textes rares… Een merkwaardig boek over de magische geschiedenis van de kruiden. Tot op het bot uitgezocht.
• Geneeskrachtige kruiden voor gezonden en zieken. Gaston Van Bortel. Passieflora 1981. In de traditie van de religieuze kruidengeneeskunde. een van de vele boeken geschreven door pastoor Van Bortel uit Turnhout. Gekocht in 1983.
• Geneeskruiden in de bijbel. Dr. M. De Waal. Uitgeverij Schors. Dewaal heeft niet alleen de bijbel zelf onderzocht op alle mogelijke medicinale planten, maar in de plantenliteratuur nagegaan of de genoemde planten wel degelijk in het Bijbels gebied voorkomen.
• Geneeskundige planten. Heer-Oom. Uitgave Het Kruis 1957. Reeds lang werd er naar dusdanig modern handboek in de Nederlandse taal gezocht en gewacht, en het is op uitdrukkelijk verlangen van honderden belangstellende lezers van het weekblad ‘Het Kruis’ dat Heer-Oom tot het besluit gekomen is van zijn praatjes onder vorm van brochuur te laten uitgeven. Maar… dus wel van 1957.
• Heilkunst im Spiegel von Apothekenstandgefässen und ihren Signaturen. Andreas Wasilewski. Verlag Dr. Schmellenkamp 1991. Over kunstige apothekerspotten en hun kruidige inhoud. Over de geschiedenis van o.a. Carduus marianus, Cichorium, Cinnabaris, Digitalis als ‘topical’, Extractum Fumaria, Fungus Sambuci….
• Herba. Gebundelde uitgave van het Orgaan der Nederlandsche Vereeniging voor Geneeskruidentuinen en van het Belgisch Comité voor geneeskruiden en aromatische gewassen. Jaargangen 1937 tot 1941. Over kweekproeven met Hydrastis, de geneeskruiden in den oorlog, het forceeren van Menthasoorten, kiezelzuurgehalte van enige geneeskruiden……
• Herbarium. Ububchasym de Balduch. Uitgeverij Bohn, Scheltema& Holkema 1981. De natuur als heelmeester – medische wenken uit een middeleeuws handschrift. Inleidingen van Adalberto Pazzini en Emma Pirani.
• Kräuterbuch. Apotheker Werner Liebissch. Verlag der Grünen Post
• Kruiden langs heg en steg. J.P.Thijsse. Uitg. littera Scripta Manet 1974. Botanische beschrijvingen van wilde planten langs wegen en hagen door de bekende botanicus Thijsse. In het tweede deel heeft P. Daveke de geneeskrachtige werking van deze ‘onkruiden’ beschreven. Hij gebruikt daarbij de boeken van o.a. Dinand, Uyldert, Daems en Börngen.
• La Flore de Ventoux. Olivier Madon. Ed. Barthélemy 1999. Quelles sont les plantes sauvages consommées traditionnellement dans le massif? 145 espèces sont présentées. Gekocht in Sault 2001.
• La Plante compagne. Pierre Lieutaghi. Actes Sud 1998. Eerste uitgave Conservatoire et Jardin botaniques de Geneve 1991. Pratique et imaginaire de la flore en Europe occidentale. Ce livre propose quelques pistes pour une écoute attentive de la mémoire des herbes et des arbres qui rencontraient les hommes. De kruidenboeken van de ethnobotanicus Lieutaghi zijn een succes in Frankrijk. Als je wat andere zaken wil weten over kruiden: verhalen, etymologie, planten als speelgoed.....
• La Santé par les plantes. Dr. Gustave Mathieu. Presses Médicales Europeennes 1977. Les Remedes du monde entier. 440 bladzijden ethnobotanie van de hele wereld.
• Les cueillettes de confiance. Magali Amir. Les Alpes de Lumière 1998. Parc naturel régional du Luberon. Des habitants du Luberon tout ce qu’ils faisaient leur parents faire avec des plantes : se soigner certes, mais aussi varier la nourriture, entretenir la maison, jouer…
• Les légumes et les fruits qui guérissent. Léonce Carlier. La diffusion Nouvelle du Livre 1955.
• Les Plantes Sorcières. Pierre Manoury. Librairie de l’inconnu 1989. Traité de phytothérapie traditionelle.
• Manuel de l’herboriste. Dr. M.Reclu. Ed. Lacour 2004. Oorspronkelijke uitgave Librairie Baillière 1889. La culture, la récolte, la conservation, les propriétés médicinales des plantes du commerce. Gekocht in La Motte 2005.
• Medicinal Crude Drugs and Allied Raw Products. V/O Raznoexport Moscow USSR
• Oma’s gezondheidsgids. Lelord Kordel.Tiebosch Uitgeversmaatschappij 1980. oorspronkelijke uitgave: Natural Folk Remedies. Kordell is er in geslaagd zijn over de hele wereld vergaarde kennis op een ontspannen wijze overzichtelijk te verwoorden.
• Onze Geneeskruiden Theo Braem. Uitgeverij De Driehoek 3de druk 1973. gekocht in 1974.
• Pharmacia Antverpiensis 1661. Facsimile 1974 Christian De Backer Gent.
• Plantes et gens des Hauts. Denise Delcour. Les Alpes de Lumière 2004. Usage et raisons de la flore populaire médicinale haut-alpine. Ouvrir ce livre, c’est entendre et pénétrer le cœur d’une société alpine aux rythme des paroles de Montagnards, ces guerriers du froid. Gekocht op de markt in Die 2005
• Plantes et Savoirs des Alpes. Sabine Brüschweiler. Editions monographic SA 1999. Cet ouvrage est l’aboutissement d’un travail de recherche sur les plantes utilisées dans les Alpes, plus précisément dans le val d’Annivers.
• Tales from the Medicine Trail. Chris Kilham. Rodale Press 2000. Ethnobotanie. Op zoek naar de geneeskrachtige planten uit de Amazone, India en Afrika. Op zoek naar Catuaba, Muira puama, Maca, Kava, Noni en anderen. De herborist als avonturier. Om jaloers op te zijn.
• Troost der Zieken. Broeder Aloysius. Uitgeverij Schors. Fotomechanische herdruk van de 3de uitgave van 1922. Eerste uitgave 1901. Religieuze kruidengeneeskunde gebaseerd op de geschriften van o.a. Tabermontanus, Dodonaeus maar vooral ook op de Duitse kruidenpastoors zoals Kneipp. Citaat over gebruik Koningskaars ‘de bloemen zijn fluimlozend, worden aanbevolen tegen ontsteking der luchtpijptakken en catarrhen’.
• Vaniles et Orchidées. Musée internationale de la Parfumerie. Edisud 1993.
• Vieux remèdes du temps présent. Louis Lagriffe. Librairie Maloine 1970. Geschiedenis van en een nuchtere kijk op de vele wondermiddelen uit de oude apothekersboeken. Over de theriak, l’elixir de longue vie, l’eau de la reine de Hongrie, le vinaigre des 4 voleurs, l’élixir de Garus ……. Gekocht in 2005.
• Volksgeneeskunde. Johann Friedrich Osiander. Heruitgave Jansma 1981. Originele uitgave Schierbeek 1863. Eenvoudige middelen en raadgevingen tegen de kwalen en krankheden der menschen. Osiander was hoogleraar in de geneeskunde aan de Akademie te Göttingen. Hij schrijft ‘Ik wilde op een groote menigte van eenvoudige hulpmiddelen de aandacht vestigen, welke de natuur zelve der menschelijke ziekten heeft tegengesteld, maar die tevens door vele practici ten onregte gering geschat en versmaad worden.’
• Wunderkräfte der Natur. Marie-Luise Kreuter. Heyne Verlag 1977. Von Alraunen, Ginseng und anderen Wunderwurzeln. Een boekje alleen maar over bijzondere, mythische kruidenwortels zoals ginseng, engelwortel, kalmoes en niet te vergeten de oerwortel Alruin, bijgenaamd het mannetje of het pisdiefje.